WomenMakeTheCity: een vrouwelijke blik op de Omgevingsvisie Amsterdam 2050

Wat als vrouwen de stad ontwerpen? De vrouwen van WomenMakeTheCity pleiten voor een stad die gebouwd is op basis van waarden die voor iedereen belangrijk zijn, zoals eerlijkheid, acceptatie en welvaart. In dit artikel presenteren zij de tien belangrijkste adviezen voor de Omgevingsvisie Amsterdam 2050.

WomenMakeTheCity (WMTC) is een beweging die in opdracht van Wethouder Marieke van Doorninck is opgezet om vrouwen een stem te geven in het beleid op de toekomst van Amsterdam. Sinds de lancering van het project in juni 2019 hebben er meer dan tweehonderd vrouwen meegepraat over de Omgevingsvisie. WMTC is uitgegroeid tot een beweging die niet alleen vrouwen, maar ook andere minder gehoorde groepen een stem geeft.

Het vrouwelijk perspectief

Net als het huidige feminisme is het vrouwelijk perspectief intersectioneel, dat wil zeggen dat het oog heeft voor de combinatie van factoren die bepalen hoe de stad wordt beleefd, zoals gender, leeftijd, klasse, afkomst of fysieke gesteldheid. Vrouwen die meededen aan WMTC vertegenwoordigden bijvoorbeeld naast hun eigen belang ook dat van kinderen met een beperking, mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt of jongeren met een migratieachtergrond. Dit brede perspectief stelde hen in staat om te zien wat de gemeenschap nodig heeft en om daarin een verbindende rol te vervullen.

Zachte waarden hard maken

Tijdens de werksessies van WMTC praatten we met vrouwen uit de hele stad, met een focus op de stadsdelen Noord, Nieuw-West en Zuidoost. In deze stadsdelen gaat de komende 30 jaar veel bijgebouwd worden, terwijl er juist daar nog een aantal grote opgaven liggen zoals kansenongelijkheid, de veiligheid van de openbare ruimte en achterstallig onderhoud van de woningvoorraad en voorzieningen. Daar voerden vrouwelijke bewoners gesprekken over de toekomst van hun stadsdeel aan de hand van de Just City Index. Deze ontwerpmethode streeft naar een rechtvaardige stad door de waarden van de bewoners centraal te stellen. Vanuit waarden als acceptatie, identiteit, eerlijkheid, welvaart, mobiliteit en aspiratie werd gekeken naar de staat van het stadsdeel en welke verbeteringen nodig zijn.

Zorgen

Uit deze gesprekken zijn talloze onderwerpen naar voren gekomen die meer aandacht verdienen in het denken over de toekomst van de stad. Zo bleek dat veel bewoners zich niet betrokken voelen bij de ontwikkeling van de stad en het gevoel hebben dat de nieuwe ontwikkelingen niet voor hen bedoeld zijn. De angst voor verdringing en segregatie was een veelgehoorde zorg, net als het gebrek aan voorzieningen en betaalbare ontmoetingsplekken voor buurtbewoners. Een andere zorg was dat nieuwe bewoners en oude bewoners vaak niet goed mengen in de bestaande buurten, wat leidt tot vervreemding en onbegrip.

Tien adviezen voor de Omgevingsvisie

De Vrouwenadviesraad, die bestaat uit negen vrouwen van verschillende stadsdelen, achtergronden en leeftijden, heeft uit alle gesprekken die gevoerd zijn een top tien gemaakt van adviezen die een plek moeten krijgen in de Omgevingsvisie Amsterdam 2050. De adviezen zijn voorzien van tekeningen die laten zien hoe de stad eruit zou zien als het advies zou worden opgevolgd:

Zorg voor woningbouwprojecten die betaalbaar, inclusief, gemengd en duurzaam zijn. Menging van verschillende soorten woningen op blokniveau is wenselijk want dit zorgt voor ontmoeting en kansengelijkheid. Het is belangrijk dat duurzaam en energiezuinig wonen voor iedereen toegankelijk en dus betaalbaar is.
Creëer vrij toegankelijke ontmoetingsplekken van hoge kwaliteit waar verschillende soorten mensen elkaar kunnen ontmoeten, zowel in de openbare ruimte als in semi-openbare ruimtes. Het is belangrijk dat dit plekken zijn waar mensen kunnen verblijven zonder een toegangsbewijs of verplichte consumptie.
Ga uit van de huidige kracht van de stadsdelen. Investeer in bestaande voorzieningen in plaats van het exclusief bouwen van nieuwe bij nieuw te ontwikkelen gebieden. Zorg dat nieuwe bewoners ook gebruik maken van al bestaande voorzieningen, zodat zij mengen met de bestaande bewoners. Zet bovendien in op de kracht van bestaande netwerken en verenigingen in de stadsdelen en geef hen de ruimte en de financiële middelen om hun werk in de stadsdelen voort te zetten.
Faciliteer en stimuleer lokaal en sociaal ondernemerschap, bijvoorbeeld door het bieden van microkredieten en betaalbare bedrijfsruimtes, zodat er een divers aanbod is van winkels en voorzieningen. Geef minder ruimte aan grote ketens en meer ruimte aan kleinschalige ondernemers en niet-commerciële initiatieven. Houd bovendien ruimte vrij voor creativiteit en experiment.
Betrek bewoners als actieve stakeholders in het proces van stedelijke ontwikkeling en geef hen eigenaarschap om zelf te beslissen over hun leefomgeving. Richt Bewonersraden op die autonoom zijn en beslissingsbevoegdheden krijgen over zaken als de verdeling van buurtbudgetten en instemmingsrecht bij projectontwikkeling.
Behoud groen: geen woningbouw op bestaand groen (zoals parken, volkstuinen en stadslandbouw). Boor eerst lege industrie- en bedrijventerreinen aan.
Laat bestaande buurten meeprofiteren van de opbrengsten van gebiedsontwikkeling. Werk samen met projectontwikkelaars vanuit het principe van wederkerigheid, waarbij zij verplicht worden om te investeren in de (aangelegen) buurt waar de bouwprojecten gerealiseerd worden. Investeer de grondopbrengsten zoveel mogelijk in de buurten waar gebouwd wordt.
Zorg voor betere OV-aansluitingen om de stadsdelen beter met elkaar te verbinden. Zorg ervoor dat deze altijd toegankelijk zijn voor mensen met een beperking.
Investeer in de veiligheid van de openbare ruimte door het aanleggen van veilige fietsroutes en OV-verbindingen langs levendige buurten zodat er eyes on the street zijn, en investeer in meer verlichting op straat. Zorg voor een veilige openbare ruimte voor iedereen, dus ook voor gemarginaliseerde groepen zoals daklozen of ‘hangjongeren’.
Behoud van identiteit en authenticiteit van de bestaande buurten is essentieel. Het is belangrijk dat de verhalen van de bewoners uit de (aangelegen) buurt terugkomen in het ontwerp van nieuwe stadswijken en dat er aandacht is voor de geschiedenis van de bestaande omgeving.

Door deze adviezen op te nemen in de Omgevingsvisie worden niet alleen meer dan tweehonderd vrouwen, maar ook alle groepen die zij vertegenwoordigen gehoord in het beleid op de toekomst van Amsterdam. Het meenemen van het vrouwelijke, intersectionele perspectief in de ontwerp- en planningspraktijk zorgt voor een inclusievere, rechtvaardigere en eerlijkere stad.