Groen, water en openbare ruimte

Bij de openbare ruimte gaat het om de straten en pleinen van de stad, maar ook om publieke plekken, zoals stations en winkelcentra.

Belangrijk onderdeel van de openbare ruimte is het groen in de stad, van buurtplantsoen via stadspark tot landschap. Ook de in Amsterdam ruim aanwezige waterstructuren rekenen we tot het openbaar domein.

Grote Opgaven

Intensiever gebruik – Met de groei van de stad neemt de druk op de openbare ruimte, het water en het groen in de stad toe. Bepaalde delen van de stad, met name in en rond de binnenstad, veranderen hierdoor van karakter. Door dit intensiever gebruik nemen beheerkosten toe. Tegelijkertijd zien we het gebruik ook veranderen. Steeds meer mensen gebruiken de publieke ruimte voor zaken die vroeger voornamelijk in private ruimten plaatsvonden: werken, studeren, ontmoeten. Behalve dat dit leidt tot intensiever gebruik, stelt dit ook andere eisen aan de openbare ruimte, het water en het groen.

Beheer –  Het op orde brengen van bestrating, riolering, bruggen en kademuren legt de komende jaren een groot beslag op gemeentelijk geld. Samen met de aanleg van het warmtenet zal dit zorgen voor veel overlast en opbrekingen. Het is zaak de bereikbaarheid van de stad en de leefbaarheid op peil te houden. Ook de recreatiegebieden kampen met een structureel tekort aan geld voor beheer. Maken we hier structureel meer geld voor vrij uit gemeenschappelijke middelen, of moeten gebieden zelfredzaam zijn, bijvoorbeeld door geld te verdienen met het faciliteren van commerciële activiteiten zoals grootschalige evenementen en betaalde recreatievoorzieningen?

Ruimte voor groei –   Bij verdere groei zal ook nieuwe openbare ruimte aan de stad moeten worden toegevoegd. Met name het vinden van ruimte voor aantrekkelijk openbaar toegankelijk groen, in de buurt, in het stadsdeel en in het landschap om de stad, is in de context van een verdichtende stad een uitdaging. Kunnen we bestaande groengebieden, zoals golfbanen, volkstuinen en private gronden in het landschap toegankelijker maken voor meer gebruikers uit bredere doelgroepen?

Verduurzaming – De openbare ruimte, het water, het groen en het landschap spelen een steeds grotere rol in de verduurzaming van de stad. Enerzijds slaat hier een deel van de noodzakelijke infrastructuur neer: laadpalen, transformatorhuisjes, warmteoverdrachtstations, afvalbakken voor diverse typen grondstoffen, hoogspanningsleidingen en misschien ook nieuwe vormen van duurzame energieopwekking met windmolens en zonnepanelen. Anderzijds zijn de openbare ruimte en groen belangrijk voor klimaatadaptatie, bijvoorbeeld als ruimte voor waterberging. Het water, het groen en landschap zijn belangrijk voor de regulering van het grondwater, voorkomen van droogte, wateroverlast en hittestress. Landschap kan bovendien helpen bij het vastleggen of beperken van CO2-uitstoot. Een daarmee samenhangende urgente opgave is om de bodemdaling te stoppen, de enorme afname van biodiversiteit te keren en om te schakelen naar een duurzamere landbouw. 

Metropoolvorming – Het landschap is een belangrijke factor voor een sterk vestigingsklimaat van stedelijke metropoolregio’s wereldwijd.  Het vertelt de geschiedenis, versterkt de economie, herbergt bijzondere flora en fauna en zorgt onder andere voor een gezonde en prettige leefomgeving, waterveiligheid, drinkwater en voedsel.  

Tegelijk neemt de druk op het landschap toe door verstedelijking en de daaruit voortkomende vraag naar ruimte voor woningen, bedrijventerreinen, infrastructuur en recreatievoorzieningen. Maar ook voor de opwek en transport van duurzame energie en bufferruimte voor de gevolgen van de veranderingen in klimaat wordt naar ruimte in het landschap gezocht. Voor een vitale ontwikkeling van de stedelijke gebieden in de metropoolregio is een samenhangende ontwikkeling met een toekomstbestendig landschap dan ook van groot belang. Voor Amsterdam worden deze opgaven het meest concreet in de groene scheggen (groene gebieden direct om de stad) waarvoor Cornelis van Eesteren in het Uitbreidingsplan van Amsterdam in de jaren ‘30 de basis heeft gelegd.

In 2019 is de Nota Duurzaam Landschap vastgesteld, een ambitiedocument voor regionale samenwerking aan landschap en een bouwsteen voor de omgevingsvisie. De kern is dat Amsterdam streeft naar een landschap van hoge kwaliteit, duurzaam en met de stad verbonden.  Zie: Nota Duurzaam landschap